Edward, Jerzy, Ryszard – trzej synowie Ryszarda Plantageneta, księcia Yorku – raz sojusznicy, to znów rywale. Dwóch z braci zasiadło na angielskim tronie. Trzeci nigdy nie został królem, choć było to jego wielkim marzeniem. Chociaż o Ryszardzie III dotąd krąży czarna legenda i oskarża się go o liczne zbrodnie, to jego starszy brat Jerzy w historii wcale nie zapisał się lepiej – człowiek o słabym charakterze, ulegający wpływom, chorobliwie ambitny, kilkakrotnie zdradził króla Edwarda IV. A że bracia byli jedną ze stron w wojnie Dwóch Róż, okazji do spiskowania nie brakowało…
Dzieciństwo w cieniu wielkiej polityki
Dzieciństwo chłopców przypadło na czasy wyjątkowo niespokojne. Trwał właśnie spór o tron między rodami Lancasterów i Yorków. Ojciec chłopców był pretendentem do angielskiej korony i walczył z lancasterskim królem Henrykiem VI. Bracia wychowywali się na wielu różnych dworach, w zależności od zmieniającej się sytuacji politycznej. W końcu w 1461 roku, już po śmierci ojca, najstarszy z nich – Edward – sięgnął po koronę i został królem. Od razu też sprowadził młodszych braci na dwór. Już wtedy można było dostrzec pierwsze oznaki przyszłego konfliktu. W roku koronacji Edward mianował Jerzego księciem Clarence. Kilka miesięcy później zaledwie dziewięcioletni Ryszard otrzymał tytuł księcia Gloucester. Jerzy jasno dał wówczas do zrozumienia, że ta sytuacja jest dla niego upokarzająca, gdyż jego brat jest stanowczo za młody, aby otrzymać równorzędny mu tytuł.
Ambicje Jerzego nasiliły się, gdy nawiązał bliskie relacje z Richardem Neville’em, hrabią Warwick. Hrabia był wówczas jednym z najbogatszych i najbardziej wpływowych arystokratów. Ze względu na jego wpływ na angielską politykę, przeszedł do historii jako „twórca królów”. Będąc zaufanym doradcą i stronnikiem króla, odpowiadał za wychowanie młodych książąt. Edward wiele mu zawdzięczał. To dzięki jego pomocy udało się obalić Henryka VI i zdobyć koronę. Jak się jednak okazało, wpływ Neville’a na króla nie był bezgraniczny. Hrabia planował bowiem ożenić Edwarda z francuską księżniczką, a ku zaskoczeniu wszystkich król oznajmił, że jest już żonaty z… Elżbietą Woodville, pochodzącą z niższych warstw społecznych kobietą. Richard Neville, urażony sekretnymi działaniami Edwarda w tak ważkiej kwestii, przeniósł swoje polityczne aspiracje na młodszego z braci – Jerzego.
Do czterech razy sztuka
Jerzy, przystojny i odznaczający się dużym urokiem osobistym, zazdrościł braciom wszystkiego – ziem, tytułów, urzędów, a wreszcie samej korony. A ponieważ jego charakter był wybuchową mieszanką ambicji, chciwości, zazdrości i głupoty, łatwo dał się przekonać do zdrady. Aby umocnić sojusz, hrabia Warwick zaproponował mu małżeństwo ze swoją najstarszą córką – Izabelą. Król Edward był przeciwny temu związkowi, gdyż przywiodło by ono i tak już potężnego Warwicka zbyt blisko tronu. 11 lipca 1469 roku para zawarła jednak w sekrecie związek małżeński. W tym samym roku Jerzy wraz ze swoim teściem dopuścili się pierwszej zdrady i na północy kraju wzniecili rebelię. Król ze swoim wojskiem nie miał innego wyjścia, jak stanąć z nimi do walki. Dodatkowo rozsiewali plotki, że Edward nie jest dzieckiem z prawego łoża i to Jerzy powinien władać Anglią. Mimo początkowych sukcesów Warwicka – i tylko dzięki lojalnej pomocy najmłodszego brata Ryszarda – Edwardowi udało się stłumić powstanie. Jerzy i Warwick zbiegli wówczas do Francji, gdzie zawarli sojusz z królową Małgorzatą, żoną obalonego Henryka VI. W drodze do Francji przyszło na świat pierwsze dziecko Jerzego i Izabeli, córka Anna, która wkrótce jednak zmarła.
We Francji Warwick przysiągł wierność rodowi Lancasterów i w 1470 roku teść i zięć na czele wojsk wrócili do Anglii. Warwick osiągnął jeszcze więcej – jego młodsza córka Anna w grudniu 1470 roku wyszła za mąż za syna Henryka VI, Edwarda Westminstera. Książę Clarence zorientował się wtedy, że teść nie jest już zainteresowany torowaniem mu drogi do tronu. Po cichu zawarł więc rozejm… ze swoim bratem Edwardem i wspólnie pokonali wrogów.
Edward ponownie zasiadł na tronie i nastały lata względnego pokoju. Jerzy jednak nie zrezygnował z marzeń o koronie. Jako że dawny poplecznik, Warwick, zginął w 1471 roku, Jerzy zwrócił się ze swoimi planami i prośbą o wsparcie do arcybiskupa Yorku, George’a Neville’a, brata nieżyjącego teścia. Król udaremnił jednak szybko ten spisek, aresztując w 1473 roku wiarołomnego arcybiskupa. Bratu jednak i tym razem postanowił wybaczyć.
Jerzy wraz ze swoją żoną doczekał się jeszcze trojga dzieci: w 1473 roku przyszła na świat Małgorzata, późniejsza hrabina Sailsbury, w 1475 roku Edward, zaś w 1476 – Ryszard. Dwa miesiące po narodzinach najmłodszego synka Izabela zmarła, prawdopodobnie w wyniku gorączki poporodowej. Mały Ryszard żył tylko osiem dni dłużej (oboje zostali pochowani w Gloucestershire). Książę postanowił ponownie się ożenić, i po śmierci księcia Burgundii pretendował do ręki jego jedynej córki i dziedziczki, Marii. Król odmówił jednak zgody na to małżeństwo, co wzbudziło w księciu wielką frustrację. Dodatkowo Jerzy, nie do końca stabilny emocjonalnie, oskarżył jedną z dwórek, protegowaną królowej Elżbiety, o otrucie żony, a jednego z dworzan o zamordowanie najmłodszego syna. Oboje, choć niewinni, zostali uznani za morderców i powieszeni.
Odtąd Jerzy żył w głębokim przekonaniu, że to król Edward wraz z królową Elżbietą umieścili tę parę zbrodniarzy w jego domu i że to właśnie królowa jest winna zniszczenia jego rodziny. Zaczął rozsiewać plotki, jakoby Edward praktykował czarną magię, a czary pomagały mu utrzymać tron. Dodatkowo zarzucał królowi, że jego małżeństwo jest nieważne (wcześniej Edward był rzekomo zaręczony z Eleonorą Butler), a w związku z tym jego dzieci są nieślubne i nie mogą dziedziczyć korony. W końcu postanowił zebrać przeciwko bratu armię i siłą odebrać królestwo. Edward, mimo że wcześniej wielokrotnie wybaczał bratu zdrady, czwartego, otwartego buntu już wybaczyć nie mógł.
Beczka małmazji
Jerzy został aresztowany i osadzony w Tower. Parlament uznał go winnym i 7 lutego 1478 roku ogłoszono wyrok – karę śmierci. 18 lutego 1478 roku Jerzy rozstał się z życiem. Ostatnim życzeniem księcia miała być możliwość wyboru egzekucji. Skazany zdecydował się na… utopienie w beczce jego ulubionego wina – małmazji. Wino to wyrabiano początkowo ze szczepu winogron o tej samej nazwie, w okolicach miasta Malvasia na Peloponezie, a następnie także w innych miejscach w regionie Morza Śródziemnego oraz na Wyspach Kanaryjskich i na Maderze. Słodkie i aromatyczne, w pewnym okresie było nawet bardziej cenione niż wina z Francji. Podobno plotka o Jerzym, utopionym w beczce wina, wzięła się stąd, że był on po prostu alkoholikiem. Jak było naprawdę? Tego nie sposób dociec, ale jak głosi legenda, jego córka Małgorzata do końca życia, chcąc uczcić pamięć ojca, nosiła ponoć na nadgarstku… korek od wina.
Niechlubna spuścizna
Dzieje ojca naznaczyły tragicznym piętnem losy jego dzieci – Edwarda i Małgorzaty. Edward, hrabia Warwick, wiele lat spędził w londyńskiej Tower, jako że miał na sumieniu „ogromne przewinienia” – grzechy swego ojca. Król Henryk VII obawiał się, że dziecko odziedziczy także chorobliwe ambicje księcia Clarence. Podobne obawy mieli zresztą Ferdynand Aragoński i Izabela Kastylijska, władcy Hiszpanii, którzy zagrozili zerwaniem zaręczyn Katarzyny Aragońskiej z księciem Arturem, następcą tronu Anglii. Nie chcieli, by ich córka poślubiła księcia, który może zostać strącony z tronu za sprawą Plantageneta. Henryk VII zdecydował więc, że jedynym wyjściem będzie wykonanie egzekucji na potomku Clarence’a. Po śmierci Edwarda w 1499 r. hiszpański poseł donosił swym władcom, że w Anglii „nie pozostała już ani jedna kropla wątpliwie królewskiej krwi”. Siostra Edwarda, Małgorzata, jako kobieta nie mogła przecież zagrozić planom Hiszpanów ani Henryka VII. Mimo to wiele lat później także i ona została oskarżona – wraz z innymi członkami rodziny – o zdradę i skazana na śmierć. Przyczyną były działania syna Małgorzaty, Reginalda, który odważnie wygłaszał swe antykrólewskie deklaracje. Po dwóch i pół roku spędzonych w Tower egzekucji hrabiny – na rozkaz Henryka VIII – dokonał niewprawny kat, który ponoć, nim ostatecznie pozbawił Małgorzatę życia, zadał jej jedenaście ciosów, okrutnie kalecząc jej ciało.
Śmierć Edwarda i Małgorzaty spowodowały wygaśnięcie królewskiej linii Plantagenetów i były dramatycznym końcem marzeń ojca o królewskim tronie.
